Văn mẫu phân tích Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải

Bài thơ được viết năm 1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh, bài thơ được viết không lâu trước khi nhà thơ qua đời. Mặc dù đang nằm trên giường bệnh nhưng trước vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của mùa xuân thiên nhiên; mùa xuân đất nước, của cách mạng, tác giả như muốn hòa vào sức sống ấy để cống hiến, để làm đẹp cho đời. Mời quý thầy cô và các em học sinh tham khảo.

Phân tích Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải

I.Mở bài

Một năm có bốn mùa xuân , hạ, thu, đông. Trong đó đẹp nhất có lẽ là mùa xuân – mùa cây cối đâm chồi nảy lộc, trăm hoa đua nở, mùa của sức sống, của sự yêu đời..Và không biết tự bao giờ mùa xuân đã đi vào thơ ca nhạc họa với nguồn cảm hứng mãnh liệt. Đứng trước khung cảnh thiên nhiên của mùa xuân, đặc biệt là mùa xuân của xứ Huế thơ mộng, Thanh Hải – 1 nhà thơ với ngôn ngữ nhẹ nhàng, trong sáng nhưng sâu sắc thể hiên một tâm hồn đẹp , đáng trân trọng đã sáng tạo ra bài thơ “ Mùa Xuân nho nhỏ ”. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết hiến dâng cho đời.

II. Thân bài

Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết năm 1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh, bài thơ được viết không lâu trước khi nhà thơ qua đời. Mặc dù đang nằm trên giường bệnh nhưng trước vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của mùa xuân thiên nhiên; mùa xuân đất nước, của cách mạng, tác giả như muốn hòa vào sức sống ấy để cống hiến, để làm đẹp cho đời. Bài thơ gồm 6 khổ thơ chia ra làm 4 đoạn trong mạch cảm xúc bất tận của mùa xuân. 6 câu thơ đầu là cảm nhận của tác giả về bức tranh mùa xuân thiên nhiên, đất trời.Tiếp theo là khổ thứ hai và ba là cảm nhận của tác giả về mùa xuân của đất nước, của dân tộc. Hai khổ thơ tiếp là ước nguyện của tác giả. Khổ thơ cuối khép lại bài thơ với những cảm xúc thiết tha – lời ca ngợi quê hương đất nước qua điệu ca xứ huế.

LĐ 1: Trước hết, 6 câu thơ đầu bài là cảm nhận tinh tế của tác giả về bức tranh mùa xuân của thiên nhiên đất trời – bức tranh thiên nhiên mùa xuân trong sáng, đáng yêu, đậm phong vị huế làm cho bạn đọc vô cùng thích thú. Bốn câu thơ đầu tác giả đã viết :

" Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời "

        Đó là bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, thơ mộng, đậm chất Huế, vừa có hình ảnh màu sắc vừa có âm thanh tươi vui rộn rã. Bức tranh thiên nhiên có hình ảnh giữa dòng sông xanh mọc lên một bông hoa tím biếc – đặc trưng của xứ Huế. Từ “ Mọc“ vừa là động từ vừa là đảo ngữ được đặt lên ở đầu câu thơ, đầu bài thơ đã nhấn mạnh sự vươn lên, sự trỗi dậy căng tràn sức sống của bông hoa, của thiên nhiên đất trời khi mùa xuân về. Đồng thời nó còn cho thấy cảm xúc mãnh liệt, niềm vui hân hoan của nhà thơ khi phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân. Màu xanh của dòng sông và màu tím biếc của bông hoa đã kết hợp và tạo nên vẻ đẹp rất hài hòa cũng không kém phần nổi bật cho bức tranh nhiên nhiên mùa xuân xứ Huế. Bức tranh thiên nhiên đó còn gợi không gian cao rộng, thoáng đãng với tiếng chim chiền chiện vui tươi, sống động đang hót vang trời. Tiếng vang ấy dường như làm thức tỉnh cảnh sắc thiên nhiên xứ Huế khi đang trong giấc ngủ của mùa đông lạnh giá. Trước vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân tác giả dường như không kiềm chế được lòng mình và đã thốt lên rằng;

“Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời’

       Điều đó cho thấy niềm vui, sự say mê của tác giả khi đón mùa xuân về. Cảm xúc của tác giả trước màu xuân đất trời thể hiện qua cái nhìn trìu mến với cảnh vật, trong những lời bộc lộ trực tiếp như lời trò chuyện với thiên nhiên: ơi...hót chi..mà…”Hót chi mà vang trời” là câu hỏi tu từ vừa là lời trò chuyện – trách yêu thiên nhiên, lời thơ nhẹ nhàng nhưng thiết tha sâu lắng và đậm chất Huế. Bức tranh thiên nhiên mùa xuân không những cảm nhận bằng thị giác, thính giác mà nó còn được cảm nhận bằng trí tưởng tượng phong phú của nhà thơ. Điều đó được thể hiện 2 câu thơ sau:

“ Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng ”

         Hai câu thơ đa nghĩa đặc sắc thú vị với những cách hiểu khác nhau. “ Từng giọt” ở đây thể hiện là từng giọt mưa xuân hoặc từng giọt sương long lanh rơi trong ánh sáng của vừng dương. “ Từng giọt” còn có thể hiểu là từng giọt âm thanh tiếng chim chiền chiện đang rơi xuống từ trên bầu trời bao la, tác giả thích thú, say sưa đã đưa tay ra hứng. Nếu hiểu theo cách hiểu thứ 2 thì đã có sự chuyển đổi cảm giác – hình ảnh ẩn dụ đặc sắc thú vị. Âm thanh tiếng chim đáng nhẽ được cảm nhận bằng thính giác nhưng ở đây lại được tác giả cảm nhận bằng thị giác và xúc giác. Tác giả cảm nhận bằng thị giác khi tưởng tượng ra từng giọt âm thanh long lanh có hình có khối. Và tác giả cảm nhận bằng xúc giác qua hình ảnh “ Đưa tay ra hứng” với thái độ trân trọng nâng niu và tấm lòng rộng mở. Dù hiểu theo cách hiểu nào thì 2 câu thơ trên đều thể hiện trí tưởng tượng phong phú và niềm say mê ngây ngất của nhà thơ khi mùa xuân đến. Chỉ với vài nét phác họa và những chi tiết đặc sắc, có hồn, tác giả đã vẽ ra bức tranh thiên nhiên mùa xuân thơ mộng, đậm phong vị Huế, qua đó thấy được sự say đắm, ngỡ ngàng và thái độ đón nhận trân trọng, nâng niu của tác giả.

LĐ 2: Và khi đọc đến khổ thơ thứ 2 và 3 của bài, ta cảm nhận được mùa xuân Cách mạng – Mùa xuân của đất nước, của dân tộc thật đáng tự hào:

“Mùa xuân người cầm súng

….Tất cả như xôn xao…”

Đoạn thơ đã sử dụng những câu thơ có cấu trúc song hành:

” Mùa xuân người cầm súng

Mùa xuân người ra đồng

Lộc giắt đầy quanh lưng

Lộc trải dài lương mạ”

           Cùng với điệp từ “ Mùa xuân” và “ lộc” đã tạo ra nhịp điệu cân đối, nhịp nhàng tạo tiếng nhạc cho đoạn thơ làm cho giọng thơ thêm tha thiết, đinh ninh thể hiện tình cảm trân thành của tác giả. Hai hình ảnh hoán dụ “ người cầm súng” – “ người ra đồng” tượng trưng cho 2 nhiệm vụ song song của đất nước. Cầm súng là để chiến đấu, bảo vệ đất nước còn “ ra đồng” là để lao động sản xuất, xây dựng đất nước. Điệp từ “ Lộc” được nhắc lại 2 lần có ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Lộc chính là chồi non, là biếc của cây cối khi màu xuân đến .“ Lộc” còn là hình ảnh ẩn dụ ngầm chỉ vể đẹp tinh túy nhất của mùa xuân, của thiên nhiên, của đất nước. Vẻ đẹp của mùa xuân hình như đã đọng lại vào trong hình ảnh lộc non và đi theo những chiến sĩ ra mặt trận qua hình ảnh” Lộc giắt đầy trên lưng” và theo người lao động ra đồng qua hình ảnh “ Lộc trải đầy nương mạ”, hình ảnh này làm cho ta hình dung ra những cánh đồng lúa trải dài mênh mông với những chồi non xanh mướt khi xuân về. Và đem đến hòa bình, đem đến mùa xuân cho đất nước, cho dân tộc. Có thể nói : chính con người đã tạo lên sức sống bất tận của mùa xuân thiên nhiên, đất nước. Hai câu thơ tiếp:

                                                                                                             “Tất cả như hối hả

                                                                                                            Tất cả như xôn xao”

     Đã sử dụng nghệ thuật lặp cấu trúc câu “ tất cả như”, từ láy “hối hả”, “xôn xao” đã tạo nên nhịp thơ dồn dập, khẩn trương, thể hiện sự náo nhiệt, khí thế tưng bừng của đất nước, của con người khi mùa xuân đến. Đây chính là tâm trạng, là cái náo nức xôn xao trong tâm hồn tác giả. Tiếng lòng của nhà thơ như dang reo vui trước tinh thần lao động khẩn trương của con người và đất nước, dân tộc. Khổ thơ tiếp của bài thơ đã thể hiện niềm vui, niềm tự hào về lịch sử và sự phát triển của đất nước:

“Đất nước bốn nghìn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước. “

            Bốn câu thơ sử dụng điệp ngữ “đất nước” và cách gieo vần “ao” ở cuối câu thơ thứ 2 và thứ 3 đã tạo nên âm điệu hào hùng cho đoạn thơ. Qua hình ảnh “4 nghìn năm” đã gợi cho người đọc niềm tự hào sâu sắc về lịch sử của dân tộc, lịch sử đó vất vả và gian lao nhưng đồng thời cũng rất hào hùng. Hình ảnh so sánh “Đất nước như vì sao” là 1 hình ảnh so sánh đẹp, đất nước được so sánh với vì sao, nguồn sáng kì diệu của thiên hà, vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên vũ trụ cho thấy khí thế của sự phát triển và tỏa sáng của đất nước. Hình ảnh “vì sao” là một hình ảnh có sức gợi, nó làm cho ta liên tưởng đến những ngôi sao trên mũ của những chú bộ đội hay ngôi sao vàng 5 cánh của lá cờ Tổ quốc Việt Nam. Gợi cho ta niềm tự hào, niềm tin sâu sắc rằng nhất định đất nước cũng sẽ tỏa sáng như những vì sao trong hàng trình đi đến tương lai rực rỡ. Cụm từ ‘Cứ đi lên phía trước” đã cho thấy ý chí quyết tâm cao độ và niềm tin sắt đá về tương lai phát triển của đất nước, về khí thế đi lên của dân tộc mà không thế lực nào có thể ngăn cản được. Như vậy mùa xuân của đất nước được cảm nhận trong sự tổng kết chiều dài lịch sử bốn nghìn năm với bao vất vả, gian lao. Đất nước ấy như một bà mẹ tần tảo, vất vả, qua bao gian lao thử thách vẫn kiêu hãnh, ngoan cường cứ đi lên phía trước không chỉ bằng sức mạnh của hôm nay mà bằng sức mạnh của bốn nghìn năm lịch sử. Những lời thơ như một điểm nhấn, lời tổng kết về sức sống mãnh liệt của đất nước. Đó chính là cảm xúc lạc quan, tin tưởng, tự hào, ngợi ca sức sống của quê hương, của đất nước, của dân tộc khi mùa xuân về. 

LĐ 3: Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên đất trời và về mùa xuân của đất nước, của dân tộc, tác giả đã thể hiện ước nguyện chân thành đáng ngợi ca:

"Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm sao xuyến".

                Khổ thơ là khát vọng, mong ước được sống và cống hiến hết mình cho cuộc đời của Thanh Hải. Phép điệp ngữ “ta làm” có tác dụng tạo sự cân đối, nhịp nhàng cho khổ thơ, đồng thời cũng thể hiện được ước nguyện sống và cống hiến của tác giả với cuộc đời. Nếu như ở đầu bài thơ Thanh Hải viết: “tôi đưa tay tôi hứng” thì đến đây sự chuyển đổi từ đại từ “tôi” sang đại từ “ta” trong bài thơ không phải là sự ngẫu nhiên vô tình mà là dụng ý nghệ thuật của tác giả tạo nên hiệu quả đặc sắc. Điệp từ “ta” được lặp lại 3 lần ở đầu 3 câu thơ liên tiếp vang lên như 1 lời khẳng định với âm điệu khỏe khoắn, mạnh mẽ. Đó chính là sự chuyển đổi từ cái “tôi” cá nhân nhỏ bé hòa với cái “ta” chung của cộng đồng, nhân dân đất nước. Trong cái “ta” chung vẫn có cái “tôi” riêng trữ tình đằm thắm. Như vậy hạnh phúc là sự hòa hợp và cống hiến của tất cả mọi người . Điều đó thể hiện niềm vui, niềm tự hào riêng của dân tộc trong thời đại mới. Sự chuyển đổi giữa “tôi” – “ta” diễn ra rất tự nhiên, hợp lý và theo mạch cảm xúc của bài thơ. Đây chính là tình cảm đẹp không chỉ của một cá nhân mà nó hòa hợp vào cộng đồng, hòa vào tập thể, hòa vào đất nước để sống và cống hiến hết mình. Đó là ước nguyện đơn sơ, bình dị nhưng cảm xúc vô cùng lớn lao và đáng quý. Thanh Hải muốn hóa thân thành một cành hoa để đem lại hương sắc tô đẹp cho cuộc đời. Ngoài ra ông còn muốn làm một nốt trầm trong bản hòa ca để làm xao xuyến rung động lòng người. Hình ảnh Thanh Hải muốn hóa thân thành một “nốt trầm” trong bản hòa ca cùng với điệp ngữ “một” trong khổ thơ đã thấy ước nguyện sống, ước nguyện cống hiến rất khiêm nhường, rất lặng lẽ, không hề ồn ào, không khoa trương, không náo nhiệt. 3 hình ảnh liệt kê ”con chim hót” “một cành hoa” “một nốt trầm” đồng thời cũng là 3 hình ảnh ẩn dụ để tượng trưng cho vẻ đẹp tinh túy của mùa xuân, đó còn là vẻ đẹp, là tài trí của con người, đất nước Việt Nam. Trong đó, 2 hình ảnh “ con chim hót ”, “ một cành hoa “ lặp lại và phát triển chi tiết; “ chim chiền chiện”, “ một bông hoa tím biếc ” ở khổ thơ đầu của bài thơ. Cách viết như vậy đã tạo nên sự đối ứng là làm cho ý thơ trở lên sâu sắc. Khổ thơ khép lại là sự xao xuyến của một nốt trầm hay phải chăng đó chính là sự xao xuyến trong lòng người với những ước nguyện sống đẹp – đáng quý đáng khâm phục!. Nối tiếp mạch cảm xúc – ước nguyện sống đẹp ấy của nahf thơ Thanh Hải còn được thể hiện rõ ở khổ thơ tiếp theo:

"Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ danng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc"

       Hình ảnh “ Một mùa xuân nho nhỏ” là hình ảnh ẩn dụ ngầm chỉ cuộc đời tươi đẹp , đáng yêu, lẽ sống cao đẹp như một mùa xuân, đồng thời nó là ước nguyện sống và cống hiến hết mình của tác giả Thanh Hải. Tác giả Thanh Hải muốn sống, muốn cống hiến hết mình nhưng ông chỉ coi đó là một mùa xuân nho nhỏ góp phần vào mùa xuân to lớn của cuộc đời, của đất nước. “ nho nhỏ”, “lặng lẽ” là 2 từ láy nối tiếp nhau thể hiện lối sống cách sống, ước nguyện rất giản dị, khiêm nhường, lặng lẽ, âm thầm của nhà thơ với cuộc đời. Ước nguyện đó càng trở lên thiêng liêng thành kính qua cụm từ “ dâng cho đời “ một cách hoàn toàn tự nguyện. Hai hình ảnh hoán dụ “ tuổi hai mươi “, “ khi tóc bạc “ thật giàu ý nghĩa. Tuổi hai mươi chỉ tuổi trẻ, tuổi thanh xuân đầy sức sống của đời người. Còn “ khi tóc bạc “ là chỉ người đã có tuổi, khi đã về già. Qua 2 hình ảnh trên ta thấy được ước nguyện sống và cồng hiến hết mình vô cùng quý giá của Thanh Hải. Thanh Hải quan niệm Sống là để cống hiến, là để phục vụ đất nước, cho cuộc đời dù là khi còn trẻ hay khi đã về già, dù khi đầu xanh hay đầu bạc. Điệp ngữ “ dù là “ được nhắc lại 2 lần ở đầu 2 câu thơ tạo giọng thơ tha thiết đinh ninh càng khẳng định ước nguyện sống đẹp ấy..Đây là tinh thần sống, là ước nguyện sống đáng quý, đáng trân trọng, đáng để ta học tập và noi theo.

LĐ 4: Khổ thơ cuối khép lại bài thơ với những cảm xúc thiết tha – lời ca ngợi quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế;

“ mùa xuân ta xin hát

Câu nam ai, nam bình

Nước non ngàn dặm mình  

 Nước non ngàn dặm tình

Nhịp Phách tiền đất Huế..”

             Bài thơ khép lại trong âm điệu 2 khúc ca nổi tiếng Nam ai, Nam bình xứ Huế. Mặc dù đang nằm trên dường bệnh nhưng khi mùa xuân đến, thấy được vẻ đẹp tinh túy và đầy sức sống của mùa xuân, Thanh Hải muốn hát lên điệu ca của quê hương để đón mừng mùa xuân. Điều đó co ta thấy tình cảm sâu lặng của nhà thơ với mảnh đất xứ Huế. Đồng thời cho thấy sự yêu đời, yêu cuộc sống, Sự lạc quan của Thanh Hải. Điều đó làm ta càng yêu quý tiếng hát, lời thơ và tấm lòng của nhà thơ. 2 câu thơ:

 “ Nước non ngàn dặm mình  

 Nước non ngàn dặm tình “

   Có cấu trúc song hành cùng với việc reo vần “ ình “ ở cuối các câu thơ và thể thơ 5 chữ đã tạo giọng điệu tha thiết, thể hiện tình yêu sâu lặng thiết tha với quê hương, đất nước. Và đến đây bạn đọc có thể khẳng định: bài thơ Mùa xuân nho nhỏ thực sự là một bài ca yêu cuộc sống. Bài thơ sau này được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc thành bài hát và trở thành 1 khúc ca xuân quen thuộc còn mãi với đời.

III. Đánh giá

Bài thơ được viết theo thể thơ 5 tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, những hình ảnh đẹp giản dị. Bài thơ “ Mùa Xuân nho nhỏ “ là tiếng lòng tha thiết, yêu mến, và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện trân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “ mùa xuân nho nhỏ “ của mình vào mùa xuân to lớn của dân tộc. Khi đọc bài mùa xuân nho nhỏ em lại liên tưởng đến lẽ sống đẹp, cống hiến hết mình vì công việc và cuộc đời của anh thanh niên trong bài Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. Hay ước nguyện cống hiến cho đời của Tố Hữu trong bài “ Một khúc ca xuân”: ”Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình?”

IV. Kết Bài

Bài thơ là cảm nhận của tác giả về bức tranh mùa xuân của thiên nhiên đất trời làm cho bạn đọc vô cùng ấn tượng, ta cảm nhận được mùa xuân của đất nước, của dân tộc thật đáng tự hào và từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên đất trời và về mùa xuân của đất nước. Tác giả đã thể hiện ước nguyện chân thành, cuối bài thơ là sự ngợi ca quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. Bài thơ đã thể hiện lẽ sống đẹp, đáng quý, đáng trân trọng của Thanh Hải. Chúng ta, đặc biệt là thế hệ trẻ cần phải học tập và noi theo cách sống đẹp của nhà thơ. Còn riêng em thì em thầm hứa sẽ cố gắng học tập thật tốt để sau này lớn lên góp một phần nhỏ bé của mình vào xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp.

Trên đây là Văn mẫu phân tích Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải , các em có thể tham khảo thêm Văn mẫu phân tích đoàn thuyền đánh cá ở đây